Door Eline Attema
Aan het statige en mooie Lange Voorhout in Den Haag bevindt zich een unieke plek. In de lente en zomer bijna aan het zicht onttrokken door lommerrijke bomen, in de winter bij de eerste zonnestralen, het decor voor velden met paarse, gele en witte krokussen: Pulchri Studio. De naam komt vanuit het Latijn (pulchri betekent “de schone”) en geeft het streven naar schoonheid in de beeldende kunst weer.
Het pand waarin Pulchri Studio huist, is een achttiende-eeuws herenhuis, in de stijl van de classicistische stadspaleizen die je veel ziet aan het Lange Voorhout. Het was ooit eigendom van een welgestelde familie en werd gebruikt als woonhuis tot 1898.
Het draaide vanaf het begin om meer dan kunst alleen…
Pulchri Studio werd opgericht in 1847 door een groep jonge Haagse kunstenaars. Ze waren ontevreden over het gebrek aan expositiemogelijkheden en goede ondersteuning voor beeldend kunstenaars. Hun doel: een onafhankelijk kunstenaarscollectief waar leden konden schilderen, exposeren, discussiëren én elkaar stimuleren. Dus het draaide vanaf het begin om meer dan kunst alleen…Ze hadden nog niet direct een eigen gebouw en huurden tot 1898 wisselende locaties in de stad.
De vereniging groeide snel. Vanaf het begin waren bekende kunstenaars betrokken, waaronder Jozef Israëls, Hendrik Willem Mesdag en Anton Mauve — namen die later verbonden werden aan de Haagse School en waar nog steeds verschillende Haagse straten naar vernoemd zijn. Vooral Mesdag was belangrijk voor Pulchri Studio, hij was de belangrijkste geldschieter van de vereniging en heeft er in 1898 voor gezorgd dat het kunstenaarscollectief in het pand dat nu Pulchri Studio heet, terecht kon.
Het Pulchri -collectief zocht namelijk een vaste plek om tentoonstellingen te organiseren en het verenigingsleven meer diepgang te geven. Dankzij de aankoop van het gebouw aan het Voorhout door Mesdag, konden ze dit waarmaken. Op de plaats van de voormalige koetshuizen (zijkanten) werden prachtige tentoonstellingszalen gebouwd, De benedenverdieping werd omgebouwd tot expositieruimtes en sociëteitszaal, met behoud van veel oorspronkelijke elementen zoals hoge plafonds, parketvloeren en monumentale raampartijen — perfect voor het tonen van kunst.
Pulchri Studio is naast galerie, ontmoetingsplek, atelier en debatcentrum ook een creatieve broedplaats.
Daarmee was Pulchri Studio naast galerie, ontmoetingsplek, atelier en debatcentrum een creatieve broedplaats geworden. Kunstenaars bespraken er elkaars werk, maar ook maatschappelijke en politieke ontwikkelingen, dronken een glaasje en aten een hapje… Niet zo heel veel anders dan nu!
In de eerste decennia waren vrouwelijke kunstenaars nog sterk ondervertegenwoordigd en mochten ze niet deelnemen aan kunstenaarsverenigingen. Soms werden ze geduld, zoals Sientje Mesdag, de vrouw van Hendrik Willem Mesdag, omdat ze zelf ook schilderde maar vooral vanwege haar vermogen (feitelijk kwam het geld waarmee Mesdag o.a. Pulchri Studio financierde van Sientje Mesdag) Maar er waren vrouwen die zich, ondanks de maatschappelijke beperkingen van de 19e eeuw, niets aantrokken van alle regels.
Een van hen was Suze Robertson, dochter van een Haagse koopman . Ze begon haar carrière als tekenlerares in Wassenaar toen ze ontdekte dat ze goed kon tekenen en groeide uit tot een vernieuwende schilderes met een uitgesproken eigen stijl en visie. Ze werd in 1915 als eerste vrouw toegelaten tot een kunstcommissie bij Pulchri en had haar eerste tentoonstelling in 1922 in het gebouw. Ze werd geholpen doordat vrouwen in 1919 kiesrecht kregen en daardoor meer mee begonnen te tellen.
In de loop van de twintigste eeuw werden steeds meer vrouwen toegelaten tot de vereniging, en namen meer vrouwen plaats in commissies en besturen. Inmiddels is Pulchri Studio een plek waar vrouwelijke kunstenaars volop zichtbaar zijn! Er exposeren vaak meer vrouwen dan mannen anno 2025.
Pulchri Studio is nog steeds een vereniging van en voor kunstenaars. Maar het gebouw aan het Lange Voorhout is open voor publiek en heeft elke week nieuwe tentoonstellingen. De vereniging telt inmiddels ruim 350 werkende kunstenaars en zo’n 1200 kunstlievende leden.
Ik kijk altijd even door de ramen wat er deze week weer aan kunst hangt.
Het Haags Vrouwennetwerk is al heel wat jaren gast bij Pulchri Studio op de derde maandag van de maand. Het is altijd weer fijn om op de fiets over het mooie Voorhout te fietsen en de kunsttempel binnen te stappen. Ik kijk altijd even door de ramen wat er deze week weer aan kunst hangt of loop langs de vitrines om te zien of er nog wat nieuws in staat. Wat ik het leukste vind is de wand met kleine schilderijtjes, die je tegenkomt op weg naar de Taveerne. Aan de ene kant heb je dan zicht op de mooie tuin en aan de andere kant zicht op kunst!
Het HVN zit goed op deze plek met een mooie geschiedenis!